Επιστημονική Επετηρίδα

Marja Vauras*, Niina Junttila***, Tuike Iiskala*, Amu Kajamies**, Riita Kinnunen***, and Ari Kaukiainen***
*Centre for Learning Research and Department of Teacher Education, **Centre for Learning Research and Faculty of Education, ***Centre for Learning Research and Department of Psychology, University of Turku, Finland

Abstract:

Flexible goal-directed learning and ability to lifelong learning are fundamental human capacities. They enable our adaptation to a wide variety of environmental changes. These human capacities may be severely hampered with children with cognitive, emotional and social problems. These children are at high risk of school failure, and at consequent danger of early school leave or of difficulty in accessing prospective education. Estimates on developmentally significant learning problems agree that about 15-20% of children suffers from such problems during the school career. Developmentally significant learning difficulties vary from very specific disabilities, e.g., in language or auditory discrimination process, to problems in higher order cognitive functions, as comprehension and problem solving. Typical to learning difficulties is their cumulative nature. In confronting the rapid introduction of new skills in school, at-risk children tend to begin to fall increasingly behind their normally achieving classmates. The modern notion of learning difficulty or disability is no more limited to cognitive functioning alone. Cognitive competence is associated with children’s emotional and motivational competence, and has also wider social dimensions, as loneliness, self-esteem and social skills, which contribute to learning and motivation processes. In this presentation, I will focus on associations between learning difficulties, loneliness and social competence, and give some examples of results with young, 4th grade elementary school students in mainstream education and in special schools for learning disadvantaged students.

Keywords: Cognitive partnership, Learning difficulties, Loneliness, Social competence.

Address: Marja Vauras, Department of Teacher Education, University of Turku, FIN-20014 Turku, Finland, E-mail: marja.vauras@utu.fi

Μαρία Τζουριάδου και Γιώργος Μπάρμπας
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Τις τελευταίες δεκαετίες η δυσλεξία έχει αναδειχθεί σε ένα από τα πιο σημαντικά αίτια σχολικών δυσκολιών, ενώ τείνει να ταυτιστεί με κάθε πρόβλημα σχολικής μάθησης που αφορά την ανάγνωση και το γραπτό λόγο. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Οργάνωση Νευρολογίας, η δυσλεξία ή η ειδική δυσκολία ανάγνωσης αποτελεί μία από τις μορφές διαταραχών της ανάγνωσης, η οποία ορίζεται ως αποτυχία στην εκμάθηση της ανάγνωσης σε παιδιά με ‘φυσιολογική’ σχολική επίδοση και παρά τη συμβατική διδασκαλία, το επαρκές πολιτισμικά περιβάλλον, τα κατάλληλα κίνητρα, τις ανέπαφες αισθήσεις, τη φυσιολογική νοημοσύνη και χωρίς σοβαρές νευρολογικές βλάβες. Ο ορισμός αυτός έχει δεχτεί μέχρι σήμερα πολλές κριτικές για τις αντιφάσεις που περιέχει γιατί περιγράφει τα χαρακτηριστικά του προβλήματος χωρίς να αναφέρεται στην αιτιολογία και χρησιμοποιεί ως κριτήριο καθορισμού τον αποκλεισμό κάποιων συνθηκών. Τα ερμηνευτικά μοντέλα, κυρίως από την πλευρά της ψυχολογίας και της νευρολογίας, εντοπίζουν σαφή χαρακτηριστικά της διαταραχής της ανάγνωσης στο ίδιο το παιδί. Το πρόβλημα της δυσλεξίας πήρε μεγάλες διαστάσεις τις τελευταίες δεκαετίες και ιδιαίτερα μετά την καθιέρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, γεγονός που υπογραμμίζει τη σχέση του φαινομένου με το σχολικό πλαίσιο και την παιδαγωγική διαδικασία. Παρά το γεγονός αυτό, το σύνολο των ερευνών δε μας δίνει στοιχεία για το πώς οι δυσκολίες αυτές αλληλεπιδρούν με το παιδαγωγικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο. Έτσι παρατηρείται το φαινόμενο όλοι οι ειδικοί να περιορίζονται στον εντοπισμό των μαθησιακών χαρακτηριστικών του προβλήματος και να αγνοούν όλες τις άλλες όψεις του, γεγονός που επιτείνει τις επιστημονικές αντιφάσεις και έχει οδηγήσει σε παιδαγωγικά αδιέξοδα.

Λέξεις κλειδιά: Δυσλεξία, Μαθησιακές δυσκολίες, Προβλήματα σχολικής μάθησης.

Διεύθυνση: Μαρία Τζουριάδου, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Παιδαγωγική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη.

Κωνσταντίνος Μαναβόπουλος
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Το θέμα της άσκησης των γνωστικών ικανοτήτων αποτελεί εδώ και δεκαετίες αντικείμενο έρευνας. Η άσκηση των γνωστικών ή μεταγνωστικών ικανοτήτων αποτελεί τον κύριο στόχο των προγραμμάτων γνωστικής παρέμβασης, τα οποία διεξάγονται συνήθως παράλληλα προς το αναλυτικό σχολικό πρόγραμμα. Στο άρθρο αυτό παρουσιάζεται το πρόγραμμα “Η Συνδυαστική Άσκηση Γνωστικών και Μεταγνωστικών Ικανοτήτων”. Το πρόγραμμα αυτό είναι σύνθεση τριών προγραμμάτων (Klauer, 1989. Lauth & Schlottke, 1999. Petermann & Petermann, 2000). Στόχος του είναι η αντιμετώπιση των προβλημάτων προσοχής, έλλειψης στρατηγικών, και προβλημάτων κοινωνικής συμπεριφοράς. Η επίτευξη του στόχου αυτού απαιτεί την απόκτηση και γενίκευση από τα παιδιά μιας γενικής μεταγνωστικής στρατηγικής σε συνδυασμό με μια γνωστική στρατηγική εξειδικευμένη κατά περιοχή. Το πρόγραμμα αυτό είναι πιλοτικό, αφορά παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας και εφαρμόζεται πειραματικά σε τάξεις προσχολικής αγωγής και σε τμήματα ένταξης. Τα πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα του προγράμματος συζητούνται.

Λέξεις κλειδιά: Γνωστικές και μεταγνωστικές στρατηγικές. Διαταραχές προσοχής. Επιθετική συμπεριφορά.

Διεύθυνση: Κωνσταντίνος Μαναβόπουλος, Τμήμα Επιστημών Προσχολικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη.

Αναστασία Αλευριάδου, Γεώργιος Γρούιος, και Ειρήνη Κοΐδου
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Το σύνδρομο Prader-Willi (P-W) είναι μια πολυσύνθετη αναπτυξιακή διαταραχή της οποίας ο γενετικός μηχανισμός και τα γνωστικά χαρακτηριστικά έχουν προσελκύσει κατά καιρούς το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών. Η συχνότητα εμφάνισης του συνδρόμου είναι 1:15.000 παιδιά. Τα κύρια χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι η ελαφρά ή μέτρια νοητική καθυστέρηση, η νηπιακή υποτονία, η υπογονιμότητα, τα χαμηλό ανάστημα και η υπερφαγία. Σύγχρονα ευρήματα υποδεικνύουν ότι τα άτομα με σύνδρομο P-W παρουσιάζουν ένα ιδιότυπο γνωστικό πρότυπο. Στην παρούσα εργασία ανασκοπούνται διεθνή βιβλιογραφικά δεδομένα που αφορούν τη γνωστική και γλωσσική λειτουργία των ατόμων με σύνδρομο P-W. Επιπλέον, σχολιάζονται θέματα σχετικά με τη διατροφική και παιδαγωγική προσέγγιση του συνδρόμου.

Λέξεις κλειδιά: Γνωστικό προφίλ, Νοητική καθυστέρηση, Σύνδρομο Prader-Willi.

Διεύθυνση: Αλευριάδου Αναστασία, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 53 100 Φλώρινα.

Αναστασία Ευκλείδη και Φωτεινή Ντίνα
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Το άρθρο αυτό παρουσιάζει τους παράγοντες που επηρεάζουν την επίδοση, την ειδική ως προς το έργο έννοια του εαυτού, και το άγχος κατάστασης ανάλογα με το είδος της εξωγενούς επανατροφοδότησης (ΕΞΕ) που υπάρχει. Στην έρευνα συμμετείχαν 181 μαθητές της 5ης Δημοτικού και των δύο φύλων, οι οποίοι χωρίσθηκαν σε 3 ομάδες: ομάδα θετικής επανατροφοδότησης (ΟΘΕ), ομάδα αρνητικής επανατροφοδότησης (ΟΑΕ), και ομάδα ελέγχου (ΟΕ). Σε επόμενο στάδιο τα δεδομένα των ομάδων ΟΘΕ και ΟΑΕ αναδιοργανώθηκαν σε δύο νέες ομάδες ανάλογα με το αν η ΕΞΕ συμφωνούσε με την επίδοση ή όχι. Αυτές ήταν η ομάδα συνεπούς επανατροφοδότησης και η ομάδα συνεπούς επανατροφοδότησης. Οι μαθητές εξετάσθηκαν σε δύο λεκτικά μαθηματικά προβλήματα και απάντησαν σε ερωτηματολόγια μεταγνωστικών εμπειριών (ΜΕ), άγχους ως χαρακτηριστικού και κατάστασης, και έννοιας του εαυτού στα μαθηματικά και στα λεκτικά μαθηματικά προβλήματα. Αναλύσεις διαδρομών έδειξαν ότι το είδος της ΕΞΕ διαφοροποίησε τις επιδράσεις που ασκούν στην επίδοση, στην ειδική ως προς το έργο έννοια του εαυτού, και στο άγχος κατάστασης παράγοντες όπως οι ΜΕ και η έννοια του εαυτού στα μαθηματικά.

Λέξεις κλειδιά: Άγχος, Έννοια του εαυτού, Εξωγενής επανατροφοδότηση, Μεταγνωστικές εμπειρίες.

Διεύθυνση: Αναστασία Ευκλείδη, Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη. Tηλ: 2310-997374. Fax: 2310-997384. E-mail: efklides@psy.auth.gr

Josι M. Prieto
Complutense University, Madrid, Spain

Abstract:

Psychological research has paid more attention to negative emotions such as anxiety, stress or anger than to positive emotions such as well-being, satisfaction or happiness. So, there is a bias towards aspects related to abnormal psychology. The psychological understanding of trust seems to be conspicuously absent in textbooks of psychology but it plays an important role in applied psychology where the focus is on normal people and everyday performance. For instance, how to produce a climate of trust is an important challenge when health professionals interact with children in hospitals facing long treatment programs for cancer. It plays an important role in the transactions made by Internet users when they look for reliable information as well as the interactions held by behavioral therapists and customers. In consumer psychology trust is a cornerstone in the decision making process of customers when they go shopping. Trust is also the psychological target for terrorists when they plan actions to generate terror. From the economic psychology perspective, emphasis is placed on the nexus between trust and economic transactions. From the perspective of social psychology, emphasis is placed on trust as a form of community cement. From the applied psychology perspective, emphasis is placed on interpersonal relationships and individual performance. Three different phases may be distinguished: trust, non-trust and distrust and there seem to be six underlying dimensions from the psychological perspective. Two dimensions give evidence of an emotional background, two a cognitive frame of reference and two a volitional background. Anxiety and stress seem to be cumulative emotions, whereas trust seems to indicate a mercurial nature.

Keywords: Cognition, Emotion, Trust, Volition.

Address: José M. Prieto, Faculty of Psychology, Complutense University, Somosaguas, 28223 Madrid, Spain. E-mail: jmprieto@correo.cop.es

Βασίλης Παπαχαρίσης και Μάριος Γούδας
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Περίληψη:

Στην παρούσα εργασία παρουσιάζεται η εφαρμογή προγραμμάτων δεξιοτήτων ζωής στη φυσική αγωγή και άθληση. Στο πρώτο μέρος της εργασίας επιχειρείται ο ορισμός και η περιγραφή των δεξιοτήτων ζωής και συζητείται η αποτελεσματική διδασκαλία τους. Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα πλεονεκτήματα που έχει η διδασκαλία των δεξιοτήτων ζωής μέσα από τα αθλήματα και τη φυσική αγωγή και περιγράφονται επιτυχημένα προγράμματα δεξιοτήτων ζωής. Στο τελευταίο μέρος συζητούνται αποτελέσματα από προκαταρκτικές εφαρμογές προγραμμάτων δεξιοτήτων ζωής που αναπτύχθηκαν στο Εργαστήριο Ψυχολογίας της Άσκησης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Λέξεις κλειδιά: Αθλήματα, Δεξιότητες ζωής, Φυσική αγωγή.

Διεύθυνση: Μάριος Γούδας, Τ.Ε.Φ.Α.Α., Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Καρυές, 42100 Τρίκαλα. Τηλ.: 24310-47045, Fax: 24310-47042, E-mail: mgoudas@pe.uth.gr

Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης, Βασίλης Μπαρκούκης, και Γεώργιος Γρούιος
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Οι σύγχρονες προσεγγίσεις της διδασκαλίας υποστηρίζουν ότι το προσανατολισμένο στο έργο κλίμα κινήτρων έχει θετική επίδραση στη μάθηση. Για τη δημιουργία κλίματος κινήτρων προσανατολισμένου στο έργο καθιερώθηκε η χρήση του προγράμματος TARGET (Target, Authority, Recognition, Grouping, Evaluation, Time. Epstein, 1989). Η παρούσα έρευνα σχεδιάστηκε για να εξεταστεί η επίδραση που έχει η εφαρμογή του προγράμματος TARGET στους προσανατολισμούς επίτευξης. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 352 μαθητές και μαθήτριες με μέσο όρο ηλικίας 13.9 έτη και τυπική απόκλιση .76. Δημιουργήθηκε μία ομάδα παρέμβασης και μία ελέγχου. Η παρέμβαση διήρκεσε έξι μήνες. Για την εκτίμηση των προσανατολισμών επίτευξης χρησιμοποιήθηκε η ελληνική έκδοση του TEOSQ (Task and Ego Orientation in Sport Questionnaire. Duda & Nicholls, 1992). Η ανάλυση συνδιακύμανσης έδειξε ότι οι μαθητές και μαθήτριες της ομάδας παρέμβασης εμφάνισαν υψηλότερο προσανατολισμό στο έργο απ’ ό,τι η ομάδα ελέγχου. Από τα ευρήματα της έρευνας προκύπτει ότι το πρόγραμμα TARGET συνέβαλε στην αύξηση του προσανατολισμού στο έργο. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η εφαρμογή του προγράμματος μπορεί να επηρεάσει τη διαμόρφωση του προσανατολισμού στο έργο και να βοηθήσει τον καθηγητή φυσικής αγωγής στην προώθησή του.

Λέξεις κλειδιά: Κλίμα κινήτρων, Πρόγραμμα TARGET, Προσανατολισμοί επίτευξης.

Διεύθυνση: Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης, Εργαστήριο Αθλητικής Ψυχολογίας, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη. Τηλ.: 2310-992212, Fax.: 2310-992212, E-mail: lambo@phed.auth.gr

Αθανάσιος Αϊδίνης
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Δύο αντίθετες απόψεις παρουσιάζονται στη βιβλιογραφία σχετικά με τις στρατηγικές που τα παιδιά χρησιμοποιούν στα πρώτα στάδια ανάπτυξης της ικανότητας για ανάγνωση. Σύμφωνα με την πρώτη άποψη, τα παιδιά χρησιμοποιούν φωνολογικές στρατηγικές, απλές στην αρχή και πιο πολύπλοκες αργότερα, για την αποκωδικοποίηση των λέξεων. Σύμφωνα με τη δεύτερη άποψη, αυτό που κυρίως ενδιαφέρει στην ανάγνωση είναι το νόημα, και κατά συνέπεια, τα παιδιά χρησιμοποιούν σημασιολογικές πληροφορίες από το κείμενο για να διαμορφώσουν υποθέσεις ή να ‘μαντέψουν’ λέξεις που δεν μπορούν διαφορετικά να αποκωδικοποιήσουν. Η ανάπτυξη της ικανότητας αναγνώρισης τυπωμένων λέξεων φαίνεται να επηρεάζει έμμεσα την ικανότητα κατανόησης. Ωστόσο, δεν έχει πλήρως διευκρινιστεί η σχέση ανάμεσα στην ικανότητα αποκωδικοποίησης και στην αναγνωστική κατανόηση. Σύγχρονα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η χρήση σημάτων από τα συμφραζόμενα κατά την ανάγνωση εξαρτάται από την ικανότητα αποκωδικοποίησης του αναγνώστη, και κυρίως χρησιμοποιείται από αρχάριους ή ‘κακούς’ αναγνώστες. Στο πρώτο πείραμα της παρούσας έρευνας εξετάζεται μια πιο ειδική υπόθεση: ότι η χρήση σημάτων από τα συμφραζόμενα κατά την ανάγνωση εξαρτάται από την ικανότητα αποκωδικοποίησης του αναγνώστη και από τη δυσκολία της λέξης προς ανάγνωση. Για τον έλεγχο αυτής της υπόθεσης παιδιά των τριών πρώτων τάξεων του δημοτικού σχολείου διάβασαν λέξεις και ψευδολέξεις, διαβαθμισμένης δυσκολίας, τόσο μεμονωμένες όσο και μέσα σε προτάσεις. Στο δεύτερο πείραμα εξετάζεται η σχέση ανάμεσα στην ικανότητα αναγνώρισης λέξεων και την αναγνωστική κατανόηση. Τα αποτελέσματα επιβεβαίωσαν την υπόθεση για τη χρήση σημάτων από τα συμφραζόμενα κατά την ανάγνωση στην περίπτωση των αρχάριων αναγνωστών και μόνο για λέξεις που η ανάγνωσή τους απαιτεί τη χρήση πολύπλοκων φωνολογικών κανόνων. Τέλος, η σχέση ανάμεσα στην ικανότητα αποκωδικοποίησης και την αναγνωστική κατανόηση δε βρέθηκε να είναι σημαντική.

Λέξεις κλειδιά: Ανάγνωση, Αποκωδικοποίηση, Κατανόηση.

Διεύθυνση: Αθανάσιος Αϊδίνης, Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Παιδαγωγική Σχολή, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη. Ε-mail: aaidinis@eled.auth.gr

Γεώργιος Γρούιος, Αναστασία Αλευριάδου, και Χαράλαμπος Τσορμπατζούδης
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Οι γραφο-κινητικές δεξιότητες (ΓΔ) συνιστούν σύνθετα αντιληπτικο-κινητικά πρότυπα. Για την αποτελεσματική τους εκτέλεση “συνεργάζονται” αρμονικά αισθητηριακοί, γνωστικοί και κινητικοί μηχανισμοί. Η αξία τους ως “εργαλείων” σκέψης, αλλά και ως “οχημάτων” μεταφοράς εννοιών και ιδεών είναι ανυπολόγιστη για τον άνθρωπο. Η μάθηση των ΓΔ ξεκινά στην παιδική ηλικία και ολοκληρώνεται, μετά από αδιάλειπτη εξάσκηση και εμπειρία, στην ενήλικη ζωή. Η μελέτη τους έχει σημαντικό ενδιαφέρον για πολλούς επιστημονικούς τομείς (π.χ., νευρολογία, ψυχιατρική, ψυχολογία, εκπαίδευση). Παραδοσιακά, τα κριτήρια αξιολόγησης των ΓΔ εστιάζονται στα ποιοτικά χαρακτηριστικά της γραφής και κυρίως στη γενική εμφάνιση των γραμμάτων, στον τρόπο σχηματισμού τους, στην κλίση τους, στην καθαρότητα της γραφής και στην απόσταση μεταξύ τους κατά την γραφή των λέξεων. Η ποιοτική αυτή αξιολόγηση παρέχει περιορισμένης έκτασης πληροφόρηση για τα δυναμικά χαρακτηριστικά της κίνησης και τον λεπτό κινητικό έλεγχο, που απαιτείται κατά την εκτέλεσή των ΓΔ. Το κενό αυτό στη μελέτη των ΓΔ καλύπτεται από την ποσοτική τους αξιολόγηση. Η εργασία αυτή παρουσιάζει τα σύγχρονα διαθέσιμα μέσα συλλογής γραφο-κινητικών δεδομένων, που επιτρέπουν σήμερα μια έγκυρη, αξιόπιστη και αντικειμενική αξιολόγηση κινηματικών (π.χ., χρόνος κίνησης, ταχύτητα, επιτάχυνση, παύσεις, συχνότητα άρσεων του μολυβιού) και δυναμικών (π.χ., πίεση) γραφο-κινητικών χαρακτηριστικών.

Λέξεις κλειδιά: Γραφο-κινητικές δεξιότητες, Μέσα συλλογής γραφο-κινητικών δεδομένων (ψηφιοποιητής), Ποιοτική και ποσοτική αξιολόγηση.

Διεύθυνση: Γιώργος Γρούϊος, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 54 124 Θεσσαλονίκη, Τηλ.: 2310-992177 / 78, E-mail: ggrouios@phed.auth.gr

Κλειώ Σέμογλου, Κωνσταντίνος Χατζηνικολάου, Αργυρώ Ζηκούλη, και Νικόλαος Κόλλιας
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Ο όρος “γραφο-κινητικές δεξιότητες” (ΓΔ) αναφέρεται στις επιδέξιες εκείνες κινήσεις που σχετίζονται με τη γραφική εκτέλεση ζωγραφικών σχεδίων, γεωμετρικών σχημάτων ή λεκτικών και μη λεκτικών συμβόλων μιας γλώσσας. Την τελευταία εικοσαετία παρατηρείται ένα έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον στα γνωστικά αντικείμενα της γραφής και της ζωγραφικής. Το ενδιαφέρον αυτό προκύπτει από τη δυνατότητα χρήσης των ΓΔ ως ‘εργαλείων’ διερεύνησης των σύνθετων νευροψυχολογικών μηχανισμών σύλληψης, προγραμματισμού και ελέγχου του γραπτού λόγου και των διαταραχών του. Η ύπαρξη και χρήση ειδικών ηλεκτρονικών οργάνων μέτρησης των ΓΔ, σήμερα, διασφαλίζει την έγκυρη, αξιόπιστη και αντικειμενική τους αξιολόγηση. Το παρόν άρθρο παρουσιάζει πειραματικά δεδομένα που αφορούν τη συμβολή του φύλου και της ηλικίας στη μάθηση των ΓΔ.

Λέξεις κλειδιά: Γραφή, Γραφο-κινητικές δεξιότητες, Ζωγραφική.

Διεύθυνση: Κλειώ Σέμογλου, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη. Τηλ.: 2310-992177 / 78. E-mail: klio@phed.auth.gr

Παναγιώτα Μεταλλίδου, Φωτεινή Μπονώτη, και Φίλιππος Βλάχος
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνήσει πιθανές διαφορές μεταξύ αριστερόχειρων και δεξιόχειρων παιδιών, τόσο ως προς τη σχεδιαστική τους επίδοση, όσο και ως προς το βαθμό ενεργοποίησης ορισμένων μεταγνωστικών εμπειριών πριν και μετά τη σχεδίαση. Το δείγμα αποτέλεσαν 182 δεξιόχειρες και αριστερόχειρες μαθητές της Β΄, Δ΄ και ΣΤ΄ Δημοτικού, που είχαν εξισωθεί ως προς την ηλικία και το φύλο. Τους ζητήθηκε να δημιουργήσουν τέσσερα σχέδια και να εκτιμήσουν με βάση μια τετράβαθμη κλίμακα το αίσθημα δυσκολίας και αρέσκειας, τη συχνότητα σχεδίασης παρόμοιων θεμάτων και την ορθότητα του κάθε σχεδίου. Τα αποτελέσματα δεν έδειξαν στατιστικά σημαντικές διαφορές μεταξύ αριστερόχειρων και δεξιόχειρων τόσο στη σχεδιαστική τους επίδοση, όσο και στις υπό εξέταση μεταγνωστικές εμπειρίες. Ωστόσο, το πρότυπο των σχέσεων επίδοσης με τις μεταγνωστικές εμπειρίες βρέθηκε να διαφοροποιείται στις δύο ομάδες μαθητών.

Λέξεις κλειδιά: Μεταγνωστικές εμπειρίες, Παιδικά σχέδια, Προτίμηση χεριού.

Διεύθυνση: Παναγιώτα Μεταλλίδου, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, 382 21 Βόλος. Τηλ.: 24210-74854, 2310-674599, Ε-mail: pmetalidou@uth.gr

Δημήτρης Πνευματικός* και Νικόλαος Μακρής**
*Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης & **Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης

Περίληψη:

Η μελέτη αυτή είχε ως βασικό στόχο τη διερεύνηση της επίδρασης που ασκεί το πολιτισμικό πλαίσιο στις εννοιολογικές αλλαγές που παρατηρούνται στην έννοια του Θεού όπως την κατακτούν Xριστιανοί και Mουσουλμάνοι μαθητές δημοτικού σχολείου. Οι 128 Χριστιανοί και 122 Μουσουλμάνοι μαθητές και μαθήτριες δημοτικών σχολείων, ηλικίας 7-12 ετών, οι οποίοι συμμετείχαν στην έρευνα, ζωγράφισαν σε ένα φύλλο χαρτιού Α4 το σπίτι τους και το σπίτι του Θεού / Αλλάχ. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι μαθητές των δύο ομάδων ξεκινούν από την ίδια αφετηρία, που βασίζεται στην οντολογία του Θεού (ο Θεός είναι άνθρωπος στη γη), και ακολουθούν την ίδια εξελικτική κατεύθυνση κατά την πορεία της εννοιολογικής αλλαγής (ο Θεός είναι άνθρωπος-ψυχή που ζει στον ουρανό, ο Θεός είναι πνεύμα). Ωστόσο, η επιλογή του σχεδίου που αποδίδει την έννοια του Θεού φάνηκε να είναι πολιτισμικά προκαθορισμένη. Διαφορές παρατηρήθηκαν επίσης και ως προς το χρόνο εμφάνισης της εννοιολογικής αλλαγής.

Λέξεις κλειδιά: Έννοια του Θεού, Εννοιολογική αλλαγή, Πολιτισμικές επιδράσεις.

Διεύθυνση: Δημήτρης Πνευματικός, Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τ.Θ. 21, 531 00 Φλώρινα. Τηλ.: 2310-991104. E-mail: dpnevmat@eled-fl.auth.gr

Νίκος Μακρής, Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Νέα Χηλή, 681 00 Αλεξανδρούπολη. Τηλ.: 25510-30008. E-mail: nmakris@eled.uth.gr

Ευθαλία Κωνσταντινίδου
Θεσσαλονίκη

Περίληψη:

Η κοινωνικοψυχολογική προσέγγιση των ελληνικών σχολικών βιβλίων ιστορίας που παρουσιάζεται στο άρθρο αυτό στηρίζεται σε δύο βασικές απόψεις. Σύμφωνα με την πρώτη, η γνώση, τόσο η καθημερινή όσο και η επιστημονική, είναι ιστορικό προϊόν, κατασκευάζεται μέσα από κοινωνικές διαδικασίες όπως η επικοινωνία, και, γι’ αυτό, είναι πάντα ανοιχτή και υπό διαπραγμάτευση. Σύμφωνα με τη δεύτερην άποψη, η συγκρότηση της υποκειμενικότητας ως συνόλου θέσεων υποκειμένου επιτελείται μέσα από κοινωνικές πρακτικές, μια από τις οποίες αποτελεί ο λόγος. Κατά συνέπεια, στόχοι της ανάλυσης των σχολικών βιβλίων ιστορίας είναι, πρώτον, να δείξει ποιες εκδοχές της ιστορίας κατασκευάζονται ως έγκυρη γνώση και αντικείμενο μάθησης στο αφηγηματικό κείμενο των βιβλίων αυτών καθώς και ποια γλωσσικά χαρακτηριστικά και ρητορικές στρατηγικές χρησιμοποιούνται για το σκοπό αυτό, και, δεύτερον, να συζητήσει ποιες θέσεις υποκειμένου κατασκευάζονται στο αφηγηματικό κείμενο τις οποίες καλούνται οι μαθητές / τριες να εξηγήσουν ως αναγνώστες / τριες.

Λέξεις κλειδιά: Ανάλυση λόγου, Θέσεις υποκειμένου, Σχολική ιστορική γνώση.

Διεύθυνση: Ευθαλία Κωνσταντινίδου, Θήχης 18, 551 33 Θεσσαλονίκη.

Αντρέας Ανδρέου, Ιφιγένεια Βαμβακίδου, και Στέλα Κασίδου
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Σκοπός της έρευνας ήταν να διασαφηνίσει τις ιστορικές αντιλήψεις των παιδιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και να αποκαλύψει τους τρόπους με τους οποίους τα παιδιά κατανοούν τις ιστορικές έννοιες, εάν, δηλαδή, μπορούν να διακρίνουν την ιστορία από τη μυθοπλασία. Λαμβάνοντας υπόψη το αντικείμενο και τη φύση της ιστορικής έρευνας, ζητήσαμε από μαθητές να περιγράψουν σε γραπτό κείμενο συγκεκριμένες ιστορικές λέξεις κλειδιά, τις οποίες διδάχτηκαν σε προηγούμενη σχολική χρονιά. Δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 20 μαθητές, 5 από καθεμιά από τις Δ΄, Ε΄, Στ΄ τάξεις του δημοτικού σχολείου και από την Α΄ τάξη του γυμνασίου, στη Φλώρινα. Τα κείμενα αναλύθηκαν με την ποιοτική μέθοδο της θεματικής ανάλυσης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι μαθητές δεν είναι σε θέση να διακρίνουν τη διαφορά ανάμεσα στην ιστορία και στο μύθο.

Λέξεις κλειδιά: Ιστορικές έννοιες, Πρόσληψη της ιστορίας.

Διεύθυνση: Ανδρέου Π. Αντρέας, Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 531 00 Φλώρινα. Τηλ.: 2310-991084. E-mail: andreu@eled-fl.auth.gr

Χαράλαμπος Λεμονίδης
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Στη διδασκαλία των μαθηματικών, αλλά και σε πολλά άλλα αντικείμενα της εκπαίδευσης, είναι πολύ συχνό το φαινόμενο της παρουσίασης της ίδιας έννοιας με διάφορους τρόπους αναπαράστασης. Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να είναι ικανοί όχι μόνο να αναγνωρίζουν και να αξιολογούν τις διάφορες αναπαραστάσεις των εννοιών αλλά και να τις χειρίζονται στις διαδικασίες της διδασκαλίας. Στο άρθρο αυτό, αρχικά, πραγματοποιούμε μιαν ανάλυση των διαφορετικών αναπαραστάσεων με τις οποίες είναι δυνατόν να παρουσιαστούν οι αριθμητικές ποσότητες. Στη συνέχεια παρουσιάζουμε μιαν έρευνα που έγινε με 42 φοιτητές του Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης προκειμένου να εξετάσουμε τις ικανότητές τους να αξιολογούν και να χειρίζονται τις διάφορες αναπαραστάσεις των αριθμητικών ποσοτήτων σε καταστάσεις που παρουσιάζονται συνήθως στη διδασκαλία. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι οι φοιτητές / τριες παρουσιάζουν σοβαρές αδυναμίες στο χαρακτηρισμό και χειρισμό αυτών των αναπαραστάσεων.

Λέξεις κλειδιά: Αναπαραστάσεις, Αριθμητικές ποσότητες, Εκπαίδευση υποψήφιων δασκάλων.

Διεύθυνση: Χαράλαμπος Λεμονίδης, Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 531 00 Φλώρινα. E-mail: lemonidi@eled-fl.auth.gr