Επιστημονική Επετηρίδα

Ανδρέας Μπρούζος, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Πλουσία Μισαηλίδη, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Αναστασία Ευκλείδη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Καφέτσιος, Κ., & Campbell, Κ.
Πανεπιστήμιο Κρήτης & California State University, San Bernardino, USA

Περίληψη:

Η παρούσα εργασία παρουσιάζει μια νέα μέθοδο για την εκτίμηση της ακρίβειας της μη-λεκτικής επικοινωνίας του συναισθήματος στα ζευγάρια και τα αποτελέσματα από μελέτη για τον έλεγχο της εγκυρότητας αυτής της μεθόδου. Μετά από κριτική επισκόπηση των πλέον διαδεδομένων μεθόδων για την εκτίμηση της μη-λεκτικής επικοινωνίας του συναισθήματος στις διαπροσωπικές σχέσεις, υποστηρίζεται η ανάγκη κατασκευής μεθόδων που θα εστιάζουν στις θυμικές διαστάσεις της συναισθηματικής επικοινωνίας και στη χρήση πιο έγκυρων μεθόδων πρόκλησης συναισθημάτων. Η Μέθοδος Εκτίμησης της Ακρίβειας στη Μη-λεκτική Επικοινωνία του Συναισθήματος (ΜΕΑΜΕΣ) που περιγράφεται στην παρούσα εργασία εστιάζεται ακριβώς στη μη-λεκτική επικοινωνία του συναισθήματος όπως αυτό εμφανίζεται στο πρόσωπο του κάθε μέλους του ζευγαριού. Οι εκφράσεις του προσώπου που αξιολογούνται από το ‘δέκτη’ χρησιμοποιούνται ως δείκτες τόσο ενδοατομικών όσο και διαπροσωπικών συστατικών της διαπροσωπικής σχέσης. Τα αποτελέσματα από την εφαρμογή της ΜΕΑΜΕΣ σε δείγμα 40 ζευγαριών επιβεβαίωσαν τις υποθέσεις ότι τα δύο μέρη της ΜΕΑΜΕΣ (δηλαδή, πρόκληση θετικών και αρνητικών συναισθημάτων στον ‘πομπό’ και εκτίμηση της ακρίβειας της αναγνώρισης αυτών των συναισθημάτων από το ‘δέκτη’) είναι ανεξάρτητα από το σχεσιακό πλαίσιο και χαρακτηρίζονται από επαρκή δομική και διακρίνουσα εγκυρότητα.

Λέξεις κλειδιά: Διαπροσωπικές σχέσεις, Θυμικό, Μη-λεκτική επικοινωνία συναισθήματος, Συναισθήματα.

Διεύθυνση: Κωνσταντίνος Καφέτσιος, Τμήμα Ψυχολογίας, Σχολή Κοινωνικών Επιστημών, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 741 00 Ρέθυμνο. Τηλ: 28310-77534. Fax: 28310-77578. E-mail: k.kafetsios@psy.soc.uoc.gr
Kelly Campbell, Department of Psychology, California State University, 5500 University Parkway, San Bernardino, CA 92407, USA. E-mail: kelly@csusb.edu

Μωραΐτου, Δ., & Ευκλείδη, Α.
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Στόχος της εργασίας ήταν ο έλεγχος της εγκυρότητας εννοιολογικής κατασκευής του Ερωτηματολογίου για τη Σοφία (ΕΣ). Το ερωτηματολόγιο κατασκευάστηκε για να μετρήσει τη σοφία ως εφαρμογή σύνθετης σκέψης στη διαχείριση των προβλημάτων της καθημερινής ζωής. Οι συμμετέχοντες (Ν = 459), ηλικίας 19-86 χρονών, συμπλήρωσαν το ΕΣ, το οποίο περιλάμβανε 12 προτάσεις. Η επιβεβαιωτική ανάλυση παραγόντων που εφαρμόστηκε στο ΕΣ επιβεβαίωσε ένα μονοπαραγοντικό μοντέλο. Ο παράγοντας αντιπροσώπευε τη σοφία ως σύνθετη σκέψη. Η αξιοπιστία εσωτερικής συνέπειας ήταν Cronbach’s α = .70. Όσον αφορά τη μετρική και δομική ισοδυναμία του ΕΣ στους άντρες (n = 196) και στις γυναίκες (n = 263) συμμετέχοντες, επιβεβαιώθηκε η μορφική, η ισχνή, η ισχυρή παραγοντική ισοδυναμία, καθώς και η δομική ισοδυναμία ως προς την παραγοντική διακύμανση του ΕΣ στα δύο φύλα. Σε σχέση με την ισοδυναμία του ΕΣ στους νέους (n = 154), στους μεσήλικες (n = 156), και στους ηλικιωμένους (n = 149) συμμετέχοντες, επιβεβαιώθηκε επίσης η μορφική, η ισχνή, καθώς και η αυστηρή παραγοντική ισοδυναμία. Η δομική ισοδυναμία του ΕΣ επιβεβαιώθηκε ως προς το μέσο επίπεδο του παράγοντα του ΕΣ στις τρεις ομάδες κατά ηλικία. H συγκλίνουσα και η διακρίνουσα εγκυρότητα του ΕΣ επιβεβαιώθηκε σε σχέση με το θετικό και το αρνητικό θυμικό ως χαρακτηριστικό προσωπικότητας.

Λέξεις κλειδιά: Διά βίου γνωστική ανάπτυξη, Θετική ψυχολογία, Σύνθετη/διαλεκτική σκέψη.

Διεύθυνση: Δέσποινα Μωραΐτου, Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη. Τηλ.: 2310-201372. Fax: 2310-201372. E-mail: chara333@hol.gr

Αλεξόπουλος, Δ. Σ., & Κούκλη, Ε.
Πανεπιστήμιο Πατρών

Περίληψη:

Σκοπός της παρούσας έρευνας ήταν να διερευνηθεί η σχέση ανάμεσα στο μακιαβελισμό και στον τόπο ελέγχου σε ελληνόπουλα. Ο μακιαβελισμός μετρήθηκε με την Κλίμακα Μακιαβελισμού για Μικρά Παιδιά και ο τόπος ελέγχου με την Kλίμακα Τόπου Ελέγχου για Παιδιά των Nowicki και Strickland. Το δείγμα αποτελούνταν από 525 μαθητές (276 αγόρια, 249 κορίτσια) ηλικίας 9 έως 12 ετών. Πραγματοποιήθηκε ανάλυση παραγόντων κύριων συνιστωσών και στις δύο κλίμακες. Στην Κλίμακα Μακιαβελισμού για Μικρά Παιδιά αποκαλύφθηκαν τέσσερις παράγοντες: Ανεντιμότητα, Αρνητικά Χαρακτηριστικά, Ανειλικρίνεια, και Χειραγώγηση, ενώ από την Κλίμακα Τόπου Ελέγχου για Παιδιά των Nowicki και Strickland προέκυψε ένας παράγοντας: Εξωτερικός Τόπος Ελέγχου. Δε βρέθηκε διαφορά φύλου στον εξωτερικό τόπο ελέγχου. Αντιθέτως, υπήρχαν σημαντικές διαφορές φύλου τόσο στη συνολική τιμή του μακιαβελισμού όσο και στους παράγοντές του. Συγκεκριμένα, βρέθηκε ότι τα αγόρια έδιναν υψηλότερες τιμές από ό,τι τα κορίτσια σε όλους τους παράγοντες εκτός από τον παράγοντα Αρνητικά Χαρακτηριστικά. Τέλος, βρέθηκε σημαντική κύρια επίδραση του εξωτερικού τόπου ελέγχου τόσο στους παράγοντες του μακιαβελισμού όσο και στη συνολική τιμή του.

Λέξεις κλειδιά: Διαφορές φύλου, Μακιαβελισμός, Τόπος ελέγχου.

Διεύθυνση: Δημήτριος Σ. Αλεξόπουλος, Τριών Ιεραρχών 17, Καισαριανή, 161 22 Αθήνα. E-mail: dalexope1@ath.forthnet.gr

Μάριος Γούδας, Μ., Μαγκώτσιου, Ε., & Χατζηγεωργιάδης, Α.
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Περίληψη:

Εξετάστηκε η σταθερότητα της παραγοντικής δομής δύο μορφών της κλίμακας ‘‘Πολλαπλής Πηγής Αξιολόγηση της Κοινωνικής Ικανότητας των Παιδιών’’. Εκατόν δέκα τέσσερις μαθητές και μαθήτριες της 6ης Δημοτικού συμπλήρωσαν την κλίμακα για τον εαυτό τους και για έξι συμμαθητές τους. Τα αποτελέσματα επιβεβαιωτικής παραγοντικής ανάλυσης επιβεβαίωσαν την παραγοντική σταθερότητα για τις δύο μορφές με τέσσερις παράγοντες πρώτης τάξης (Συνεργατικές Δεξιότητες, Ενσυναίσθηση, Οξυθυμία, και Πρόκληση Αναστάτωσης) και δύο παράγοντες δεύτερης τάξης (Θετική Κοινωνική Συμπεριφορά και Αντικοινωνική Συμπεριφορά).

Λέξεις κλειδιά: Αξιολόγηση, Αξιολόγηση συνομηλίκων, Κοινωνικές δεξιότητες, Παραγοντική σταθερότητα.

Διεύθυνση: Μάριος Γούδας, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Καρυές, 421 00 Τρίκαλα. E-mail: mgoudas@pe.uth.gr

Χατζησταματίου, Μ., & Δερμιτζάκη, Ε.
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Περίληψη:

Στόχος της έρευνας αυτής ήταν να διερευνηθούν οι απόψεις εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης για το βαθμό στον οποίο η διδασκαλία τους χαρακτηρίζεται από εφαρμογή στρατηγικών αυτο-ρύθμισης της διδασκαλίας και προαγωγής της αυτο-ρυθμιζόμενης μάθησης από τους μαθητές στα μαθηματικά. Στην έρευνα συμμετείχαν 109 εκπαιδευτικοί της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Διαμορφώθηκαν δύο ερωτηματολόγια και ελέγχθηκαν οι ψυχομετρικές τους ιδιότητες. Η χρήση στρατηγικών αυτο-ρύθμισης της διδασκαλίας κατά τη διδασκαλία των μαθηματικών εξετάστηκε, επίσης, με μια ανοιχτή ερώτηση καθώς και με δομημένη συνέντευξη. Ο έλεγχος της αξιοπιστίας και της εγκυρότητας των ερωτηματολογίων που διαμορφώθηκαν έδωσε ικανοποιητικά αποτελέσματα. Επίσης, αποκαλύφθηκαν σχέσεις μεταξύ των διάφορων στρατηγικών διδασκαλίας καθώς και διαφορές ανάλογα με τα χρόνια εκπαιδευτικής εμπειρίας στηρίζοντας, έτσι, την εγκυρότητα των ερωτηματολογίων για τη μελέτη των στρατηγικών διδασκαλίας.

Λέξεις κλειδιά: Αυτο-ρυθμιζόμενη διδασκαλία, Αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση, Διδασκαλία μαθηματικών, Μεταγνωστικές στρατηγικές.

Διεύθυνση: Μαρίζα Χατζησταματίου, Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Αργοναυτών & Φιλελλήνων, 382 21, Βόλος. E-mail: xatzisma@uth.gr

Ειρήνη Δερμιτζάκη, Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Αργοναυτών & Φιλελλήνων, 382 21, Βόλος. E-mail: idermitzaki@uth.gr

Μεταλλίδου, Π., Αραμπατζή, Ξ., Δαρδαγάνη, Κ., Καράμπελα, Ο., & Τάκου, Ε.
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση του ρεπερτορίου των στρατηγικών αυτο-ρυθμιζόμενης μάθησης (ΑΡΜ) σε δείγμα 171 μαθητών/τριών Γυμνασίου. Επίσης, διερευνήθηκε η προβλεπτική αξία αυτών των στρατηγικών για τις επιδόσεις των μαθητών/τριών σε γλωσσικά έργα καθώς και για τις αυτο-αξιολογήσεις της επίδοσής τους στο μάθημα της Γλώσσας. Στην έρευνα συμμετείχαν μαθητές/τριες της Β΄ (n = 114) και της Γ΄ (n = 57) Γυμνασίου. Κατά τη διάρκεια της ομαδικής εξέτασης οι μαθητές/τριες εξετάστηκαν σε γλωσσικά έργα σχολικού τύπου. Στην ατομική εξέταση χρησιμοποιήθηκε ο αναθεωρημένος Οδηγός Συνέντευξης Αυτο-ρυθμιζόμενης Μάθησης (ΟΣΑΡΜ). Επίσης, οι μαθητές/τριες κλήθηκαν να αξιολογήσουν την επίδοσή τους στη Γλώσσα με βάση μια 20βαθμη συγκριτική κλίμακα αξιολόγησης. Τα αποτελέσματα της παρούσας μελέτης παρέχουν εμπειρική στήριξη στο κοινωνικο-γνωστικό μοντέλο της ΑΡΜ του Zimmerman και στο ΟΣΑΡΜ ως εργαλείο ανίχνευσης στρατηγικών ΑΡΜ. Επιπλέον, τα ευρήματα συνάδουν με ευρήματα προηγούμενων ερευνών σύμφωνα με τα οποία οι στρατηγικές που προϋποθέτουν την ενεργητική εμπλοκή του ατόμου στη διεργασία μάθησης (π.χ., ενεργητική αναζήτηση πρόσθετων πληροφοριών) ερμηνεύουν μέρος της διακύμανσης της επίδοσης. Συζητούνται οι εκπαιδευτικές εφαρμογές των ευρημάτων.

Λέξεις κλειδιά: Αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση, Γλωσσική επίδοση, Στρατηγικές μάθησης.

Διεύθυνση: Παναγιώτα Μεταλλίδου, Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη. Τηλ.: 2310-997972. Fax: 2310-997384. Ε-mail: pmetall@psy.auth.gr

Στεφάνου, Γ., & Κυρίδης, Α.
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Περίληψη:

Η παρούσα έρευνα διερεύνησε (α) τις αντιλήψεις φοιτητριών για την αποτελεσματικότητα των διδασκόντων, (β) τη σχέση ανάμεσα στις αντιλήψεις για την αποτελεσματικότητα του διδάσκοντα και στην ακαδημαϊκή επίδοση, και (γ) την καταλληλότητα της κλίμακας ‘‘Αντιλαμβανόμενη από τους Σπουδαστές Αποτελεσματικότητα του Διδάσκοντα’’ (ΑΣΑΔ) για χρήση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση. Στην έρευνα πήραν μέρος 400 δευτεροετείς, τριτοετείς και τεταρτοετείς φοιτήτριες Τμημάτων προσχολικής εκπαίδευσης. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι (α) η αποτελεσματικότητα του διδάσκοντα είναι μια σύνθετη και πολυδιάστατη έννοια, (β) οι αντιλαμβανόμενοι ως αποτελεσματικοί διδάσκοντες εκτιμήθηκαν πιο θετικά από ό,τι οι αναποτελεσματικοί ως προς ποικίλα χαρακτηριστικά (π.χ., σαφήνεια στην επεξήγηση του θέματος, προσαρμογή στις ανάγκες των σπουδαστών), ενώ η συνεισφορά του κάθε χαρακτηριστικού στη σφαιρική αποτελεσματικότητα του διδάσκοντα διέφερε μεταξύ των δύο τύπων διδασκόντων, (γ) οι εκτιμήσεις των φοιτητριών ως προς την αντιλαμβανόμενη αποτελεσματικότητα του διδάσκοντα συσχετίζονταν θετικά με την ακαδημαϊκή τους επίδοση, αφού όσο υψηλότερη κρίθηκε η αποτελεσματικότητα του διδάσκοντα τόσο υψηλότερη ήταν και η ακαδημαϊκή τους επίδοση, και (δ) η κλίμακα ΑΣΑΔ δεν έχει σαφή και σταθερή δομή αλλά οι προτάσεις που περιέχει μπορούν να προσφέρουν ένα ερευνητικό εργαλείο για χρήση στην ελληνική τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Λέξεις κλειδιά: Ακαδημαϊκή επίδοση, Αποτελεσματικότητα του διδάσκοντα, Χαρακτηριστικά διδασκόντων.

Διεύθυνση: Γεωργία Στεφάνου, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Τ.Θ. 21, 531 00 Φλώρινα. Τηλ.:23850-55107, Email: gstephanou@uowm.gr, egokesy1@otenet.gr

Καραγιαννοπούλου, Ε., & Χριστοδουλίδης, Π.
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Περίληψη:

Η παρούσα έρευνα διερευνά την αξιοπιστία και εγκυρότητα του δεύτερου μέρους του Eρωτηματολογίου για τις Προσεγγίσεις και Δεξιότητες Φοιτητών/τριών στη Μελέτη (ASSIST), το οποίο επικεντρώνεται στις προσεγγίσεις μάθησης των φοιτητών/τριών, σε ελληνικό φοιτητικό πληθυσμό. Στην έρευνα συμμετείχαν 367 Έλληνες προπτυχιακοί φοιτητές/τριες. Οι συμμετέχοντες απάντησαν σε 52 ερωτήσεις οι οποίες αντιστοιχούν σε τρεις ανεξάρτητες κλίμακες που αφορούν τη σε βάθος, την επιφανειακή, και τη στρατηγική προσέγγιση μελέτης. Οι συντελεστές Cronbach’s alpha ήταν ικανοποιητικοί για τις τρεις κλίμακες, αλλά χαμηλοί για κάποιες από τις υποκλίμακες. Η ανάλυση παραγόντων, η οποία πραγματοποιήθηκε τόσο σε επίπεδο υποκλιμάκων όσο και σε επίπεδο ερωτήσεων, (α) ανέδειξε τρεις παράγοντες (τις τρεις προσεγγίσεις μελέτης), και (β) επιβεβαίωσε πλήρως τη δομή της σε βάθος προσέγγισης αλλά όχι της επιφανειακής προσέγγισης και της στρατηγικής προσέγγισης. Τα αποτελέσματα σχολιάζονται σε σχέση με το ακαδημαϊκό και το πολιτισμικό πλαίσιο αναφοράς.

Λέξεις κλειδιά: ASSIST, Δεξιότητες μελέτης, Προσεγγίσεις μελέτης.

Διεύθυνση: Ευαγγελία Καραγιαννοπούλου, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής, και Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Πανεπιστημιούπολη Δουρούτη, 451 10 Ιωάννινα. Τηλ: 26510-05747. E-mail: ekaragia@cc.uoi.gr

Γάνου, Μ., Υψηλάντη, Α., & Γρούιος, Γ.
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Σύμφωνα με το θεωρητικό μοντέλο των Geschwind και Galaburda, έχει διατυπωθεί η υπόθεση ότι υψηλά επίπεδα προγεννητικής τεστοστερόνης οδηγούν στην εμφάνιση ενός άτυπου πρότυπου εγκεφαλικής ασυμμετρίας, το οποίο με τη σειρά του προκαλεί γνωστική δυσλειτουργία τέτοια που ανευρίσκεται σε άτομα με νευροαναπτυξιακές διαταραχές. Άμεσος έλεγχος της παραπάνω υπόθεσης υπήρξε προβληματικός στο παρελθόν λόγω της δυσκολίας που ενέχει η έμμεση μέτρηση της προγεννητικής έκθεσης σε στεροειδείς ορμόνες του φύλου. Σχετικά ερευνητικά δεδομένα υποδηλώνουν ότι ο λόγος ανάμεσα στο μήκος του δεύτερου προς το τέταρτο δάχτυλο (2D:4D) αποτελεί διαφυλικό δίμορφο χαρακτηριστικό στον άνθρωπο (ο μέσος όρος του λόγου 2D:4D είναι χαμηλότερος στους άνδρες από ό,τι στις γυναίκες), διαμορφώνεται νωρίς στην οντογένεση, και σχετίζεται αρνητικά με την προγεννητική τεστοστερόνη. Στην παρούσα μελέτη μετρήσαμε το λόγο 2D:4D σε ενήλικες (n = 20, 10 άντρες, 10 γυναίκες) με νοητική υστέρηση άγνωστης ιδιοπαθούς προέλευσης και σε τυπικούς ενήλικες (n = 20) εξισωμένων ως προς την ηλικία και το φύλο. Δε βρέθηκε στατιστικώς σημαντική διαφορά ανάμεσα στο λόγο 2D:4D των δύο ομάδων. Ωστόσο, η ανάλυση διακύμανσης έδειξε στατιστικώς σημαντική την αλληλεπίδραση ανάμεσα στην ομάδα και στο φύλο. Τα αποτελέσματα του t-test για ανεξάρτητα δείγματα έδειξαν ότι ο λόγος 2D:4D των ανδρών με νοητική υστέρηση ήταν σημαντικά υψηλότερος από εκείνον των ανδρών με τυπική νοητική ανάπτυξη. Στο μέλλον είναι ανάγκη να διασαφηνιστεί αν τα ευρήματα της παρούσας έρευνας αφορούν άτομα με άλλες νευροαναπτυξιακές διαταραχές.

Λέξεις κλειδιά: Λειτουργική εγκεφαλική ασυμμετρία, Λόγος 2D:4D, Νοητική υστέρηση, Τεστοστερόνη.

Διεύθυνση: Μαρία Γάνου, Εργαστήριο Μάθησης και Ελέγχου της Κίνησης, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη. E-mail: ganoum@gmail.com