Επιστημονική Επετηρίδα

Ανδρέας Μπρούζος, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Πλουσία Μισαηλίδη, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Αναστάσιος Εμβαλωτής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Αναστασία Ευκλείδη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Πυργιωτάκης, Ι. Ε.
Πανεπιστήμιο Κρήτης

Περίληψη:

Στην εργασία αυτή γίνεται προσπάθεια να συγκροτηθεί ο “κύκλος ζωής” της ελληνικής οικογένειας και να αναδειχθούν οι εξελίξεις και οι μεταβολές που έχει γνωρίσει στη διαδρομή της. Για το σκοπό αυτό γίνεται αρχικά μία γενική επισκόπηση των μεταβολών της οικογένειας διεθνώς και με γνώμονα τις μεταβολές αυτές προσεγγίζεται κατόπιν η ελληνική περίπτωση. Η ελληνική οικογένεια έχει υποστεί βασικούς μετασχηματισμούς, όπως: από οικογένεια πολλών γενεών σε πυρηνική οικογένεια, από πατριαρχική οικογένεια τείνει προς τη συντροφικότητα, από αύταρκες (κλειστό) οικονομικό σύστημα έχει γίνει καταναλωτικό οικογενειακό σύστημα, από οικογένεια γέννησης πολλών παιδιών έχει φτάσει στην υπογεννητικότητα, κ.λπ. Όλα αυτά τα δεδομένα έχουν επιφέρει επίσης μεταβολές στην εσωτερική λειτουργία της και έχουν οδηγήσει στην ανανέωση και την αναπροσαρμογή των ρόλων που αναλαμβάνουν τα μέλη της. Η ελληνική οικογένεια δε διαφέρει ουσιαστικά από την οικογένεια των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, ως προς κάποιους συγκεκριμένους στατιστικούς δείκτες (δείκτες διαζυγίων, δείκτες γεννήσεων εκτός γάμου, κ.λπ.), βρίσκεται συγκριτικά χαμηλότερα και οι διαφοροποιήσεις είναι σαφείς. Φαίνεται ότι η ελληνική κοινωνία δεν είναι πρόθυμη να αποδεχτεί σύγχρονα οικογενειακά μοντέλα, όπως το μοντέλο της άγαμης μητέρας και της μονογονεϊκής οικογένειας. Είναι επίσης σαφές ότι όλες αυτές οι ραγδαίες εξελίξεις, δεν έχουν αφομοιωθεί εξίσου από όλα τα κοινωνικά στρώματα και όλα τα γεωγραφικά διαμερίσματα, γι’ αυτό και συναντά κανείς στην ελληνική κοινωνία όλα σχεδόν τα οικογενειακά χαρακτηριστικά, τα παραδοσιακά και τα σύγχρονα. Αυτό έχει σημαντικές επιπτώσεις στους τρόπους επικοινωνίας του σχολείου με την οικογένεια.

Λέξεις κλειδιά: Εξέλιξη της οικογένειας, Κοινωνιολογία της οικογένειας, Μοντέλα οικογένειας.

Διεύθυνση: Ιωάννης Ε. Πυργιωτάκης, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κρήτης, Πανεπιστημιούπολη Γάλλου, 741 00 Ρέθυμνο. Τηλ.: 28310-77593, E-mail: pyrgioti@uoc.gr

Ματσαγγούρας, Η. Γ.
Πανεπιστήμιο Αθηνών

Περίληψη:

Οι σχέσεις σχολείου και οικογένειας έχουν προσελκύσει το ενδιαφέρον των θεωρητικών της εκπαίδευσης, των ερευνητών και των επαγγελματιών τις τελευταίες δεκαετίες, διότι θεωρούνται σημαντικές συνιστώσες της ποιοτικής εκπαίδευσης. Στο διάστημα αυτό αναπτύχθηκαν εναλλακτικά μοντέλα σχέσεων, τα οποία επιχείρησαν να αντικαταστήσουν τις παραδοσιακές αντιλήψεις και πρακτικές στον τομέα αυτό. Σκοπός του άρθρου αυτού είναι: (α) να αναδείξει τις σημαντικές παραμέτρους που μέσα από διαφορετικούς συνδυασμούς συμβάλλουν στη διαμόρφωση εναλλακτικών μοντέλων σχέσεων, (β) να περιγράψει και να αναλύσει κριτικά τέσσερα κυρίαρχα τέτοια μοντέλα με τις παραδοχές τους και τα συνεπαγόμενά τους, και (γ) να διατυπώσει προτάσεις για τη συνδυαστική εφαρμογή μοντέλων που αναβαθμίζουν τη γονεϊκή συμμετοχή και κινούνται μέσα στις συνθήκες του ελληνικού σχολικού συστήματος.

Λέξεις κλειδιά: Μοντέλα σχέσεων, Οικογένεια, Σχολείο.

Διεύθυνση: Ηλίας Γ. Ματσαγγούρας, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιπποκράτους 20, 106 80 Αθήνα. E-mail: ematsag@primedu.uoa.gr

Μπόνια, Αικ., Μπρούζος, Α., & Κοσσυβάκη, Φ.
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Περίληψη:

Στόχος της παρούσας έρευνας ήταν να μελετήσει τις αντιλήψεις των Ελλήνων εκπαιδευτικών για τους παράγοντες που δυσχεραίνουν τη γονεϊκή εμπλοκή στο σχολείο. Στην έρευνα έλαβαν μέρος 1121 εκπαιδευτικοί, που υπηρετούσαν σε δημοτικά σχολεία στους νομούς Ιωαννίνων, Άρτας, Θεσπρωτίας, Πρέβεζας, Αττικής, και Θεσσαλονίκης. Οι συμμετέχοντες συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια που κατασκευάστηκαν για να εξεταστούν (α) οι αντιλήψεις τους για τους παράγοντες που δυσχεραίνουν τη γονεϊκή εμπλοκή στο σχολείο και (β) η στάση τους απέναντι σ’ αυτήν. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι εκπαιδευτικοί αποδίδουν τα εμπόδια στη συνεργασία γονέων-σχολείου τόσο σε παράγοντες που έχουν σχέση με τους εκπαιδευτικούς –όπως οι στάσεις τους απέναντι στους γονείς, ο διαθέσιμος χρόνος για συνεργασία με τους γονείς, η κατάρτισή τους σε τεχνικές ενίσχυσης της γονεϊκής εμπλοκής– όσο και σε παράγοντες που έχουν σχέση με τους γονείς – όπως οι στάσεις αυτών απέναντι στο σχολείο, οι πολιτισμικές και κοινωνικοοικονομικές διαφορές γονέων και εκπαιδευτικών, οι διαφορές στο γλωσσικό κώδικα γονέων-εκπαιδευτικών, καθώς και οι γνώσεις και δεξιότητες των γονέων για βοήθεια του παιδιού στη σχολική εργασία. Οι συνέπειες των ευρημάτων αυτών συζητούνται.

Λέξεις κλειδιά: Αντιλήψεις εκπαιδευτικών, Γονεϊκή εμπλοκή στο σχολείο, Στάση των εκπαιδευτικών.

Διεύθυνση: Ανδρέας Μπρούζος, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 45110 Ιωάννινα. Τηλ.: 26510-95695. Fax: 26510-95846. E-mail: abrouzos@cc.uoi.gr

Θωΐδης, Ι., & Χανιωτάκης, Ν.
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας και Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Περίληψη:

Κατ’ οίκον εργασίες και ολοήμερο σχολείο αποτελούν στην ουσία δύο ασύμβατες έννοιες. Ωστόσο, στην Ελλάδα οι κατ’ οίκον εργασίες εξακολουθούν να υφίστανται με την παραδοσιακή τους μορφή, εντός και εκτός ολοήμερου. Οι κατ’ οίκον εργασίες απασχολούν έντονα όλους τους εμπλεκόμενους στην εκπαιδευτική διαδικασία (μαθητές, γονείς, εκπαιδευτικούς, πολιτεία). Όμως η στάση των γονέων απέναντι στις εργασίες αυτές αποτελεί ένα κομβικό σημείο από το οποίο εξαρτάται η επιτυχία του θεσμού του ολοήμερου σχολείου. Η παρούσα πιλοτική έρευνα στοχεύει στη διερεύνηση των αντιλήψεων των γονέων με παιδιά στο ολοήμερο σχολείο για τις κατ’ οίκον εργασίες. Για την πληρέστερη διερεύνηση του θέματος, εκτός από τους γονείς με παιδιά στο ολοήμερο (n = 454), στην έρευνα συμμετείχε και μια ομάδα γονέων (n = 486) με παιδιά στο ημιημερήσιο σχολείο. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, το ολοήμερο, όπως λειτουργεί σήμερα, δεν ανταποκρίνε­ται επαρκώς στις γονεϊκές προσδοκίες για επαρκή προετοιμασία των μαθητών και ολοκλήρωση των κατ’ οίκον εργασιών τους στο σχολείο.

Λέξεις κλειδιά: Αντιλήψεις γονέων, Κατ’ οίκον εργασίες, Ολοήμερο σχολείο.

Διεύθυνση: Ιωάννης Θωΐδης, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, 3ο Χιλ. Εθνικής Οδού Φλώρινας-Νίκης, 53100 Φλώρινα. E-mail: ithoidis@uowm.gr

Συμεού, Λ.
Cyprus College, Λευκωσία, Κύπρος

Περίληψη:

Η εργασία αυτή περιγράφει τα αποτελέσματα εθνογραφικής έρευνας για τις σχέσεις εκπαιδευτικών-γονέων στην Κύπρο. Η έρευνα είχε τη μορφή μελέτης πολλαπλών περιπτώσεων εκπαιδευτικών πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης με στόχο τη διερεύνηση των σχέσεών τους με τους γονείς των μαθητών τους. Μελετήθηκαν 7 περιπτώσεις εκπαιδευτικών και οι οικογένειες των μαθητών τους σε 6 διαφορετικά δημόσια δημοτικά σχολεία. Η συλλογή των δεδομένων περιλάμβανε εθνογραφική παρατήρηση στα σχολεία των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στην έρευνα, καθώς επίσης και ατομικές και ομαδικές συνεντεύξεις με εκπαιδευτικούς, γονείς, μαθητές και τους διευθυντές των συγκεκριμένων σχολείων. Η ανάλυση των δεδομένων έδειξε σημαντικές διαφορές ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο, το εύρος και την έκταση των σχέσεών τους με τους γονείς. Η εργασία εισηγείται τέσσερα μοντέλα εκπαιδευτικών στην Κύπρο ως προς τις σχέσεις που αναπτύσσουν με τις οικογένειες των μαθητών τους.

Λέξεις κλειδιά: Μοντέλα εκπαιδευτικών, Πρακτικές εκπαιδευτικών, Σχέσεις σχολείου-οικογένειας.

Διεύθυνση: Λοΐζος Συμεού, Cyprus College, Γραφείο 307, Τ.Θ. 22006, 1516 Λευκωσία, Κύπρος. Τηλ.: +357-22-713178. Fax: +357-22-590539. Email: lsymeou@cycollege.ac.cy

Μάνεσης, Ν.
Πανεπιστήμιο Πατρών

Περίληψη:

Τα τελευταία χρόνια πολλές χώρες ζητούν από τους γονείς, ή οι ίδιοι επιζητούν, να παίζουν ενεργότερο ρόλο σε ζητήματα που αφορούν την εκπαίδευση των παιδιών τους. Σκοπός της έρευνας αυτής ήταν να εξετάσει τις απόψεις γονέων από διαφορετικές κοινωνικές κατηγορίες σχετικά με το περιεχόμενο της επικοινωνίας τους με τον εκπαιδευτικό της τάξης του παιδιού τους. Οι γονείς μαθητών των τάξεων Β΄, Δ΄, και ΣΤ΄ Δημοτικού απάντησαν σε σχετική ερώτηση με 7 επιλογές απαντήσεων, ενώ έγιναν και ημιδομημένες συνεντεύξεις. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι το περιεχόμενο της επικοινωνίας των γονέων με τους εκπαιδευτικούς διαφοροποιείται ανάλογα με την κοινωνική κατηγορία στην οποία ανήκουν. Οι εκπαιδευτικοί ενημερώνουν τους γονείς της ανώτερης κοινωνικής κατηγορίας αναλυτικά όχι μόνο για ζητήματα που αφορούν την πρόοδο και συμπεριφορά των παιδιών τους, αλλά και για τον τρόπο εργασίας τους στην τάξη. Τους δίνουν, επίσης, συμβουλές για τρόπους βοήθειας στο σπίτι. Αντιθέτως, η επικοινωνία των γονέων της κατώτερης κοινωνικής κατηγορίας με τους εκπαιδευτικούς αφορά κατά κύριο λόγο τις δυσκολίες μάθησης του παιδιού.

Λέξεις κλειδιά: Επικοινωνία γονέων-εκπαιδευτικών, Κοινωνικές κατηγορίες.

Διεύθυνση: Νικόλαος Μάνεσης, Τραπεζούντος 12, 262 26 Πάτρα. Τηλ./Fax: 2610-323547. E-mail: nmanesis@upatras.gr

Πνευματικός, Δ., Παπακανάκης, Π., & Γάκη, Ε.
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Περίληψη:

Η έρευνα αυτή στόχευε στη διερεύνηση των πεποιθήσεων των γονέων αναφορικά με τη συμβολή της γονεϊκής εμπλοκής στην ακαδημαϊκή επίδοση των παιδιών τους. Πεντακόσιοι τριάντα γονείς συμπλήρωσαν ερωτηματολόγια που εξέταζαν: (α) τις πεποιθήσεις τους για την επίδραση που έχει η γονεϊκή εμπλοκή στην ακαδημαϊκή επίδοση των παιδιών τους, (β) το άγχος που οι ίδιοι βίωναν ως μαθητές, (γ) τα αισθήματα υπερηφάνειας για το σχολείο στο οποίο φοιτούσε το παιδί τους, και (δ) τις ακαδημαϊκές προσδοκίες για τα παιδιά τους. Η παραγοντική ανάλυση του πρώτου ερωτηματολογίου ανέδειξε τρεις τύπους γονεϊκής εμπλοκής στην εκπαίδευση των παιδιών: (α) εμπλοκή των γονέων στην ευρύτερη σχολική ζωή, (β) εμπλοκή των γονέων στη μάθηση στο σπίτι, και (γ) την επικοινωνία σχολείου-οικογένειας. Οι γονείς, ανάλογα με το μορφωτικό τους επίπεδο, το φύλο, την ηλικία, το άγχος τους ως μαθητών, και τις ακαδημαϊκές προσδοκίες για τα παιδιά τους διαφοροποιούνται ως προς τις πεποιθήσεις τους για τη γονεϊκή εμπλοκή.

Λέξεις κλειδιά: Γονεϊκή εμπλοκή, Πεποιθήσεις των γονέων, Χαρακτηριστικά των γονέων.

Διεύθυνση: Δημήτρης Πνευματικός, 3ο Χμ. Εθν. Οδού Φλώρινας-Νίκης, 531 00 Φλώρινα. E-mail: dpnevmat@uowm.gr

Σούλης, Σ.
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Περίληψη:

Τα τελευταία χρόνια, το ενδιαφέρον πολλών ερευνητών έχει επικεντρωθεί στην ποιότητα της σχέσης ανάμεσα στο σχολείο και στις οικογένειες των μαθητών. Υπάρχουν μαρτυρίες ότι όσο περισσότερο συνεργάζεται η οικογένεια με το σχολείο, τόσο πιο αποτελεσματική γίνεται η επίτευξη των εκπαιδευτικών στόχων. Αυτή η σχέση είναι ιδιαίτερα σημαντική στην περίπτωση παιδιών με νοητική καθυστέρηση. Παρ’ όλα αυτά, λιγοστές ελληνικές έρευνες έχουν μελετήσει τη σχέση των γονέων αυτών με το σχολείο των παιδιών τους. Σκοπός αυτής της έρευνας ήταν να εξετάσει πώς οι γονείς παιδιών με νοητική καθυστέρηση αντιλαμβάνονται τη συνεργασία τους με Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής (ΣΜΕΑ). Συμμετέχοντες ήταν 200 γονείς από την Ήπειρο και την Αττική. Οι γονείς συμπλήρωσαν μια σειρά κλειστών και ανοιχτών ερωτήσεων. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι οι μητέρες επικοινωνούσαν συχνότερα με τους εκπαιδευτικούς των παιδιών τους απ’ ό,τι οι πατέρες. Επίσης, βρέθηκε ότι οι γονείς επικαλούνταν τις επαγγελματικές τους υποχρεώσεις ως τον κύριο παράγοντα για την “περιορισμένη” επικοινωνία τους με τις ΣΜΕΑ. Επιπροσθέτως, καταγράφηκε μικρή συχνότητα επικοινωνίας των γονέων με τις ΣΜΕΑ όταν είχαν παιδιά με περισσότερο από 6 χρόνια φοίτησης σε αυτές. Τέλος, αναδείχθηκε η επιθυμία των γονέων για περισσότερη εμπλοκή τους στη διαδικασία εκπαίδευσης των παιδιών τους βασισμένη σε μια πιο ουσιαστική σχέση συνεργασίας με τους εκπαιδευτικούς.

Λέξεις κλειδιά: Γονείς, Νοητική Καθυστέρηση, Σχολείο.

Διεύθυνση: Σπύρος Σούλης, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 451 10 Ιωάννινα. Τηλ.: 26510-95664, Email: ssoulis@cc.uoi.gr