Επιστημονική Επετηρίδα

Φίλιππος Βλάχος, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Φωτεινή Μπονώτη, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Παναγιώτα Μεταλλίδου, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Ειρήνη Δερμιτζάκη, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Αναστασία Ευκλείδη, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Αναστασία Ευκλείδη
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Ο όρος ‘‘αυτο-ρύθμιση της μάθησης’’ σημαίνει ότι το άτομο παρεμβαίνει ενεργά και ρυθμίζει την προσπάθειά του για μάθηση. Μέχρι σήμερα, όμως, δεν έχει μελετηθεί εκτενώς πώς τα συναισθήματα, και γενικότερα το θυμικό, επηρεάζουν τη διεργασία της αυτο-ρύθμισης της μάθησης. Το θυμικό επηρεάζει την αυτο-ρύθμιση της μάθησης άμεσα μέσω των συναισθημάτων, όπως, π.χ., το ενδιαφέρον και το άγχος, αλλά και έμμεσα μέσω της διάθεσης, η οποία επηρεάζει τις μεταγνωστικές εμπειρίες και, ειδικότερα, το αίσθημα δυσκολίας, την εκτίμηση της καταβαλλόμενης προσπάθειας, αλλά και τα αισθήματα βεβαιότητας και ικανοποίησης. Θα παρουσιαστούν δεδομένα που διαφωτίζουν το μηχανισμό δράσης του θυμικού κατά τη διάρκεια της ενασχόλησης του μαθητή με ένα πρόβλημα. Συγκεκριμένα, πρώτον, πώς οι οδηγίες που δίνουμε στους μαθητές επηρεάζουν τα συναισθήματα και τις μεταγνωστικές εμπειρίες.. δεύτερον, πώς η διάθεση αλληλεπιδρά με τη μεταγνωστική παρακολούθηση αυτού που κάνουν οι μαθητές κατά τη λύση προβλημάτων, και τρίτον, πώς η γνώση των αποτελεσμάτων που δίνουμε (επιτυχία ή αποτυχία) επηρεάζει τα συναισθήματα, τις μεταγνωστικές εμπειρίες, και την έννοια του εαυτού, παρεμβαίνοντας έτσι στην αυτο-ρύθμιση της μάθησης.

Λέξεις κλειδιά: Αυτο-ρύθμιση, Θυμικό, Μάθηση.

Διεύθυνση: Αναστασία Ευκλείδη, Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο   Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη. Τηλ.: 2310-997374, Fax: 2310-997384, E-maιλ: fklides@psy.auth.gr

Γιάννης Θεοδωράκης
Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Πανεπιστήμιο Θεσσαλία

Περίληψη:

Θεωρητικοί της γνωστικής ψυχολογίας τόνισαν τη σπουδαιότητα της αυτο-ομιλίας ως τεχνικής αυτο-ρύθμισης. Η επισκόπηση σχετικών μελετών στον αθλητισμό καταδεικνύει την επίδραση της θετικής αυτο-ομιλίας στη μεγιστοποίηση της απόδοσης, μέσω της ενίσχυσης των κινήτρων, της αυτοπεποίθησης, της αυτοσυγκέντρωσης ή του ελέγχου του στρες. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται δεδομένα από αθλητικά πλαίσια για την επίδραση της αυτο-ομιλίας στην απόδοση στον αθλητισμό, τη διάκριση μεταξύ αυτο-ομιλίας παρακίνησης και τεχνικής υπόδειξης, και σχετικά όργανα αξιολόγησης. Επίσης, παρουσιάζονται ευρήματα από το χώρο της εκπαίδευσης που δείχνουν τη θετική σχέση μεταξύ της αυτο-ομιλίας και της γραφής σε παιδιά, των μαθηματικών, των μαθησιακών δυσκολιών, του ελέγχου του στρες, και της αύξησης της αυτο-εκτίμησης. Επιπλέον, η θετική αυτο-ομιλία συνδέεται με την αυτο-ομιλία των σημαντικών άλλων, των προπονητών, των γονέων, ή των δασκάλων. Και στις δύο περιοχές του αθλητισμού και της εκπαίδευσης, φαίνεται ότι η αυτο-ομιλία είναι μια αποτελεσματική τεχνική αυτο-ρύθμισης. Τέλος, παρουσιάζονται παραδείγματα για πρακτικές εφαρμογές στο χώρο του αθλητισμού και της εκπαίδευσης, και συζητούνται ιδέες για μελλοντικές έρευνες.

Λέξεις κλειδιά: Αθλητισμός, Αυτο-ομιλία, Εκπαίδευση, Επίδοση.

Διεύθυνση: Γιάννης Θεοδωράκης, Τμήμα Επιστήμης Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Καρυές, 421 00 Τρίκαλα.

Ειρήνη Δερμιτζάκη
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Περίληψη:

Στην παρούσα εργασία επισημαίνεται η σημασία των στρατηγικών αυτο-ρύθμισης της μάθησης στους μαθητές και παρουσιάζεται ένα εργαλείο για άμεση αξιολόγηση της χρήσης των στρατηγικών αυτών κατά τη λύση προβλημάτων. Είκοσι πέντε μαθητές και μαθήτριες Β΄ Δημοτικού βιντεοσκοπήθηκαν ατομικά ενώ εκτελούσαν ένα γνωστικό έργο. Δύο ανεξάρτητοι κριτές αξιολόγησαν τη χρήση συγκεκριμένων στρατηγικών από τους μαθητές κατά την εκτέλεση του έργου χρησιμοποιώντας ένα έντυπο δομημένης παρατήρησης με προκαθορισμένα κριτήρια αξιολόγησης. Τα αποτελέσματα έδειξαν στενή σχέση της επίδοσης με τη χρήση γνωστικών και μεταγνωστικών στρατηγικών αυτο-ρύθμισης. Οι μαθητές και μαθήτριες ενεργοποίησαν, σε ικανοποιητικό βαθμό, μια σειρά από κινητήριες και γνωστικές στρατηγικές αυτο-ρύθμισης, και λιγότερο μεταγνωστικές στρατηγικές. Η αξιολόγηση των πραγματικών στρατηγικών που χρησιμοποιούν οι μαθητές/τριες κατά τη διεργασία μάθησης είναι ουσιαστικής σημασίας, ιδιαίτερα στους μικρούς μαθητές/τριες, για την πρόληψη δυσκολιών στη μάθηση και για το σχεδιασμό προγραμμάτων εκπαιδευτικής παρέμβασης.

Λέξεις κλειδιά: Αξιολόγηση χρήσης στρατηγικών, Αυτο-ρυθμιζόμενη μάθηση, Στρατηγικές μάθησης.

Διεύθυνση: Ειρήνη Δερμιτζάκη, Παιδαγωγικό Τμήμα Ειδικής Αγωγής, Αργοναυτών και Φιλελλήνων, 382 21 Βόλος.

Παναγιώτα Μεταλλίδου
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Περίληψη:

Στόχος της παρούσας μελέτης ήταν η διερεύνηση του είδους των στρατηγικών μάθησης που αναφέρουν ότι χρησιμοποιούν μαθητές και μαθήτριες καθώς και η σχέση αυτών με την επίδοσή τους, με βάση τις αξιολογήσεις των εκπαιδευτικών τους. Στην έρευνα συμμετείχαν 288 μαθητές/τριες, 144 αγόρια και 144 κορίτσια της Ε΄ και ΣΤ΄ τάξης 8 δημόσιων δημοτικών σχολείων της ευρύτερης περιφέρειας Θεσσαλίας. Ζητήθηκε από τα παιδιά να συμπληρώσουν ένα τμήμα του ερωτηματολογίου ‘‘Με Ποιον Τρόπο Μαθαίνεις;’’ του Lompscher. Το ερωτηματολόγιο περιλάμβανε μία μεταγνωστική και τρεις γνωστικές στρατηγικές μάθησης. Οι μαθητές/τριες έπρεπε να αναφέρουν με βάση μια 4βαθμη κλίμακα τη συχνότητα με την οποία χρησιμοποιούν αυτές τις στρατηγικές κατά την ανάγνωση ενός κειμένου, την ακρόαση του μαθήματος, την απομνημόνευση, και τη λύση προβλημάτων. Επιπλέον, ζητήθηκε από τους/τις εκπαιδευτικούς να αξιολογήσουν την επίδοση των μαθητών/τριών με βάση μια 5βαθμη κλίμακα. Η αξιοπιστία του ερωτηματολογίου στον ελληνικό πληθυσμό ήταν ικανοποιητική αλλά η ανάλυση παραγόντων δεν επιβεβαίωσε τη δομή του ερωτηματολογίου που πρότεινε ο Lompscher. Συγκεκριμένα, βρέθηκαν τρεις στρατηγικές: τεχνικές, βάθους, και επιφανείας. Οι συσχετίσεις μεταξύ των τριών στρατηγικών και της σχολικής επίδοσης δε βρέθηκαν στατιστικώς σημαντικές στις περισσότερες περιπτώσεις. Μόνον η ηλικία βρέθηκε να διαφοροποιεί στατιστικώς σημαντικά τις εκτιμήσεις των παιδιών για τη συχνότητα χρήσης αυτών των στρατηγικών ενώ το φύλο δε βρέθηκε να αποτελεί παράγοντα ατομικών διαφορών.

Λέξεις κλειδιά: Στρατηγικές βάθους, Στρατηγικές επιφανείας, Σχολική επίδοση, Τεχνικές στρατηγικές.

Διεύθυνση: Παναγιώτα Μεταλλίδου, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Αργοναυτών και Φιλελλήνων, 382 21 Βόλος.

Αργύρης Ε. Θεοδοσίου*, Αθανάσιος Γ. Παπαϊωάννου**, και Κωνσταντίνος Δ. Μάντης***
Α/Βάθμια Εκπαίδευση Νομού Δράμας*, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας**, & Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης***

Περίληψη:

Σκοπός της εργασίας ήταν η δημιουργία ενός ερωτηματολογίου για τη μέτρηση των μεταγνωστικών διεργασιών των μαθητών στο μάθημα της Φυσικής Αγωγής. Το δείγμα της έρευνας αποτέλεσαν 782 μαθητές και μαθήτριες δημοτικών σχολείων, γυμνασίων, και λυκείων, οι οποίοι απάντησαν το Ερωτηματολόγιο Μεταγνωστικών Διεργασιών στη Φυσική Αγωγή (ΕΜΔΦΑ). Από τα αποτελέσματα της επιβεβαιωτικής παραγοντικής ανάλυσης υποστηρίχθηκε το θεωρητικό μοντέλο των εννέα παραγόντων. Επιπλέον, η δομική εγκυρότητα του ερωτηματολογίου υποστηρίχθηκε και από τα αποτελέσματα της ανάλυσης διακριτότητας, σύμφωνα με τα οποία το ΕΜΔΦΑ είχε την ικανότητα να διακρίνει σε ικανοποιητικό βαθμό τους αθλητές από τους μη αθλητές του δείγματος. Τα αποτελέσματα αυτά δείχνουν ότι το ΕΜΔΦΑ θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση ενός αξιόπιστου εργαλείου για τους ερευνητές που μελετούν τις μεταγνωστικές διεργασίες μάθησης στη Φυσική Αγωγή.

Λέξεις κλειδιά: Αθλητές, Μεταγνωστικές διεργασίες, Μέτρηση.

Διεύθυνση: Αργύρης Θεοδοσίου, Κρόνου 8Α, 661 00 Δράμα.

Γεωργία Παπαντωνίου, Αναστασία Ευκλείδη
Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων & Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Στόχος της έρευνας ήταν η διερεύνηση των σχέσεων παραγόντων κινήτρων με τη χρήση στρατηγικών μάθησης και την επίδοση στα πεδία της κατανόησης κειμένου και της ανάγνωσης χάρτη. Στην έρευνα συμμετείχαν 390 μαθητές και φοιτητές, και των δύο φύλων, ηλικίας 11, 13, 15, 17, και 22 ετών. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε μία σειρά ερωτηματολογίων που αφορούσαν το άγχος εξετάσεων ως χαρακτηριστικό προσωπικότητας και το κίνητρο επίτευξης. Στη συνέχεια εξετάστηκαν σε τέσσερα έργα κατανόησης κειμένου και ανάγνωσης χάρτη και τους ζητήθηκε να εκτιμήσουν το βαθμό στον οποίο εφάρμοσαν στρατηγικές μάθησης (επιφανείας, βάθους, και τεχνικές). Έπειτα από την ολοκλήρωση της εξέτασης σε καθένα από τα δύο γνωστικά πεδία, οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να απαντήσουν σε ερωτηματολόγιο που αξιολογούσε το άγχος εξετάσεων ως κατάσταση. Η ανάλυση διαδρομών, η οποία εφαρμόστηκε εντός του καθενός από τα δύο γνωστικά πεδία, ανέδειξε παρόμοια πρότυπα σχέσεων μεταξύ των μεταβλητών κινήτρων και της χρήσης στρατηγικών μάθησης. Η ανάγκη για επιτυχία και το άγχος κατάστασης βρέθηκαν να συσχετίζονται με τη χρήση των στρατηγικών βάθους, και η ανησυχία και το άγχος κατάστασης με τη χρήση των τεχνικών στρατηγικών. Οι τελευταίες ήταν και ο μόνος παράγοντας στρατηγικών που επιδρούσε στην επίδοση. Τέλος, ο φόβος αποτυχίας ήταν ο μόνος παράγοντας κινήτρου ο οποίος βρέθηκε να παρεμποδίζει άμεσα την επίδοση.

Λέξεις κλειδιά: Άγχος εξετάσεων, Κίνητρο επίτευξης, Στρατηγικές μάθησης.

Διεύθυνση: Γεωργία Παπαντωνίου, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Σχολή Επιστημών Αγωγής, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 451 10 Ιωάννινα. Τηλ.: 26510-95889

Νίκος Τσιμπισκάκης, Γεώργιος Δ. Σιδερίδης
Πανεπιστήμιο Κρήτης

Περίληψη:

Ο σκοπός της παρούσας μελέτης ήταν η ανάλυση της συναισθηματικής εμπειρίας ατόμων που εκδήλωσαν φόβο της επιτυχίας. Οι συμμετέχοντες εισήχθησαν αρχικά σε μια συνθήκη επιτυχίας και, μετά την αποδοχή της συμμετοχής τους σε αυτήν, τους ανακοινώθηκαν οι υψηλές απαιτήσεις της συνθήκης αυτής. Τριάντα τρεις από τους 54 συμμετέχοντες εκδήλωσαν φόβο της επιτυχίας. Η κατανομή του φόβου της επιτυχίας μεταξύ των δύο φύλων ήταν παρόμοια, εύρημα ωστόσο που αξιολογείται με επιφυλακτικότητα εξαιτίας της άνισης κατανομής αντρών και γυναικών στο δείγμα. Αξιολογήθηκε ο ρόλος των συναισθημάτων στην πρόβλεψη της εκδήλωσης του φόβου της επιτυχίας. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι η εκδήλωση του φόβου της επιτυχίας είναι αποτέλεσμα της υποκειμενικής αξιολόγησης των συνεπειών της επιτυχίας. Ανάλυση των συναισθημάτων των συμμετεχόντων μετά το πέρας της πειραματικής διαδικασίας έδειξε ότι τα άτομα χωρίς φόβο της επιτυχίας είχαν αυξημένο το ενδιαφέρον και τη χαρά ενώ μειωμένα ήταν η λύπη και οι ενοχές. Αντιθέτως, τα άτομα με φόβο της επιτυχίας είχαν συναισθήματα που χαρακτηρίζονταν από έλλειψη ενδιαφέροντος, και αύξηση ενοχών, λύπης, και ενεργητικότητας.

Λέξεις κλειδιά: Κίνητρα, Συναισθηματική εμπειρία, Φόβος της επιτυχίας.

Διεύθυνση: Γεώργιος Δ. Σιδερίδης, Τμήμα Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης, 741 00 Ρέθυμνο. Email: sideridis@psy.soc.uoc.g

Έφη Συγκολλίτου, Ελευθερία Γωνίδα
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

H παρούσα εργασία αποσκοπούσε στη διερεύνηση της σχέσης μεταξύ αντιλήψεων χαρακτηριστικών του ψυχολογικού κλίματος της τάξης, των πεποιθήσεων αυτο-αποτελεσματικότητας στα μαθηματικά, και της σχολικής επίδοσης στα μαθηματικά. Συγκεκριμένα, μετρήθηκαν οι αντιλήψεις των μαθητών/τριών για τους στόχους επίτευξης της τάξης (μάθησης και επίδοσης) και οι αντιλήψεις των μαθητών/τριών για την έμφαση των εκπαιδευτικών στην αξιολόγηση. Το δείγμα αποτέλεσαν 512 μαθητές και μαθήτριες Α΄ και Γ΄ Γυμνασίου. Οι αντιλήψεις των χαρακτηριστικών του ψυχολογικού κλίματος της τάξης και η αυτο-αποτελεσματικότητα μετρήθηκαν με ερωτηματολόγια αυτο-αναφοράς, και η επίδοση στα Μαθηματικά με τη βαθμολογία στο σχολείο. Τα αποτελέσματα της έρευνας ανέδειξαν την προβλεπτική αξία των αντιλήψεων για τα δύο χαρακτηριστικά του ψυχολογικού κλίματος της τάξης για την επίδοση στα μαθηματικά και το ρόλο των αντιλήψεων αυτο-αποτελεσματικότητας των μαθητών/τριών στα μαθηματικά ως διαμεσολαβούσας μεταβλητής. Επιπλέον, βρέθηκαν σημαντικές διαφορές ηλικίας και φύλου ως προς τις υπό εξέταση μεταβλητές.

Λέξεις κλειδιά: Αξιολόγηση, Αυτο-αποτελεσματικότητα, Στόχοι επίτευξης, Ψυχολογικό κλίμα της τάξης.

Διεύθυνση: Έφη Συγκολλίτου, Τμήμα Ψυχολογίας, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, 541 24 Θεσσαλονίκη.

Γεωργία Στεφάνου
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας

Περίληψη:

Η παρούσα έρευνα διερεύνησε (α) τις αιτιακές αποδόσεις μαθητών/τριών (Ν = 300, Γ΄ Γυμνασίου, Α΄ Λυκείου) και εκπαιδευτικών (Ν = 50) για την αντιλαμβανόμενη ποιότητα των μεταξύ τους διαπροσωπικών σχέσεων και για την ακαδημαϊκή επίδοση στα Μαθηματικά, και (β) τη συσχέτιση των αντιλαμβανόμενων διαπροσωπικών σχέσεων με την επίδοση. Βρέθηκε ότι η επιτυχία αποδόθηκε κυρίως στην προσπάθεια των μαθητών, ενώ η αποτυχία αποδόθηκε από τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς στο δύσκολο αντικείμενο και στη μειωμένη προσπάθεια των μαθητών, αντιστοίχως. Οι ικανοποιητικές διαπροσωπικές σχέσεις αποδόθηκαν από εκπαιδευτικούς και μαθητές κυρίως στον εαυτό και στην αποτελεσματική θυμική επικοινωνία εκπαιδευτικών και μαθητών, ενώ η κάθε ομάδα θεώρησε την άλλη ως υπεύθυνη των μη ικανοποιητικών διαπροσωπικών σχέσεων. Τέλος, η αντιλαμβανόμενη ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων συσχετιζόταν θετικά με την επίδοση.

Λέξεις κλειδιά: Ακαδημαϊκή επίδοση, Απόδοση αιτίων, Διαπροσωπικές σχέσεις.

Διεύθυνση: Γεωργία Στεφάνου, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Παιδαγωγική Σχολή Φλώρινας, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Τ.Θ. 21, 531 00 Φλώρινα.

Πλουσία Μισαηλίδη*, Φωτεινή Μπονώτη**
*Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, **Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Περίληψη:

Δύο πειράματα παρουσιάζονται τα οποία εξέτασαν την ικανότητα παιδιών προσχολικής ηλικίας να αποδίδουν νόημα σε εικόνες. Πιο συγκεκριμένα, ο στόχος ήταν να διαπιστωθεί εάν παιδιά ηλικίας 2 έως 4 ετών κατανοούν τη σχέση ανάμεσα στις εικόνες και στις προθέσεις των δημιουργών τους. Στο πρώτο πείραμα, τα παιδιά είδαν 6 εικόνες, κάθε μία από τις οποίες συνοδευόταν από μια σύντομη ιστορία. Οι μισές από τις ιστορίες αφηγούνταν ότι η εικόνα είχε δημιουργηθεί από πρόθεση, ενώ οι υπόλοιπες ανέφεραν ότι η εικόνα είχε δημιουργηθεί τυχαία. Ζητήθηκε από τα παιδιά να πουν τι απεικόνιζαν οι εικόνες. Στο δεύτερο πείραμα, ζητήθηκε από τα παιδιά να σχεδιάσουν δύο ζεύγη όμοιων, ως προς τη μορφή, αντικειμένων (π.χ., γλειφιτζούρι και μπαλόνι). Μετά από χρονικό διάστημα 15 λεπτών περίπου, οι ερευνητές παρουσίαζαν ξανά τα σχέδια στα παιδιά και τους ζητούσαν να τα ονομάσουν. Τα αποτελέσματα του πρώτου πειράματος έδειξαν ότι ο αναφερόμενος στις οδηγίες τρόπος δημιουργίας των εικόνων είχε σημαντική επίδραση στις ερμηνείες των παιδιών. Τα παιδιά αντιμετώπιζαν ως εικόνες μόνον τις παραγωγές εκείνες οι οποίες είχαν δημιουργηθεί από πρόθεση. Στο δεύτερο πείραμα βρέθηκε ότι από την ηλικία των 3 ετών τα παιδιά ήταν σε θέση να ερμηνεύουν τις εικόνες που τα ίδια δημιούργησαν με βάση τις σχεδιαστικές τους προθέσεις.

Λέξεις κλειδιά: Ερμηνεία εικόνων, Θεωρία του νου, Πρόθεση.

Διεύθυνση: Πλουσία Μισαηλίδη, Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, 451 10 Ιωάννινα. Tηλ: 26510-95662, E-mail: pmisaili@cc.uoi.gr

Μαρία Πλατσίδου
Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

Περίληψη:

H συναισθηματική νοημοσύνη (ΣΝ) έχει διερευνηθεί αρκετά σε σχέση με τη γνωστική νοημοσύνη και την προσωπικότητα, όχι όμως και σε σχέση με την ηθική σκέψη. Επιπλέον, οι περισσότερες έρευνες έγιναν σε ενήλικο πληθυσμό. Η παρούσα έρευνα στόχο είχε να εξετάσει την αντιλαμβανόμενη από τους εφήβους ΣΝ τους (Ν = 248), προκειμένου (α) να διαπιστωθεί αν οι έφηβοι (12 ως 16 ετών) διακρίνονται ως προς τη ΣΝ τους και (β) να εξεταστούν οι διαφοροποιήσεις τους ως προς την ηλικία, το φύλο, τη σχολική επίδοση, και το επίπεδο ηθικής σκέψης, σε σχέση με τη ΣΝ τους. Η μέτρηση της ΣΝ έγινε με ερωτηματολόγιο αυτο-αναφορών. Η ανάλυση σε συστάδες Κ-μέσων έδειξε ότι οι έφηβοι μπορούν να διακριθούν σε τρεις συστάδες ως προς τη ΣΝ τους. Κατόπιν, διερευνήθηκαν τα χαρακτηριστικά των τριών συστάδων και διαπιστώθηκε ότι, ως προς την ηλικία, δε διαφοροποιούνται μεταξύ τους. Ως προς τις άλλες παραμέτρους, βρέθηκε ότι τα άτομα της συστάδας με υψηλή ΣΝ είναι κυρίως κορίτσια, έχουν υψηλότερη σχολική επίδοση και εκφέρουν ηθικές κρίσεις υψηλότερου επιπέδου σε σχέση με τα άτομα των δύο άλλων συστάδων.

Λέξεις κλειδιά: Αντιλαμβανόμενη συναισθηματική νοημοσύνη, Εφηβεία, Ηθική κρίση.

Διεύθυνση: Μαρία Πλατσίδου, Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής, Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, 540 06 Θεσσαλονίκη. Τηλ. 2310-891384, Email: platsidu@uom.gr

Δέσποινα Μωραΐτου, Αναστασία Ευκλείδη
Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Περίληψη:

Στόχος της εργασίας αυτής ήταν να αποκαλύψει τις σχέσεις της ηλικίας με τη διαμόρφωση των καθημερινών απόψεων των ανθρώπων για το πρότυπο του σοφού ατόμου, σε σύγκριση με παρεμφερή πρότυπα ατόμων, όπως το έξυπνο άτομο, το δημιουργικό άτομο, και ο ανθρωπιστής. Δείγμα 417 συμμετεχόντων, ηλικίας 13 έως 83 ετών, έδωσε απαντήσεις για το σοφό, το έξυπνο, το δημιουργικό άτομο, και τον ανθρωπιστή στο Ερωτηματολόγιο Γνωστικών Χαρακτηριστικών, το οποίο συνέθεταν 61 προτάσεις – γνωστικά χαρακτηριστικά. Η ανάλυση παραγόντων έδειξε ότι τα γνωστικά χαρακτηριστικά για το σοφό άτομο οργανώνονται σε 4 κύριους παράγοντες, που δεν ταυτίζονται με αυτούς των άλλων εννοιών. Οι παράγοντες αυτοί ήταν: (α) Διαλεκτική-Σύνθετη Σκέψη, (β) Αποκρυσταλλωμένη Νοημοσύνη-Συμβολή στη Γνώση, (γ) Ρέουσα Νοημοσύνη-Διαχείριση Δυσεπίλυτων Προβλημάτων, και (δ) Ειδικές Δεξιότητες-Έμφυτα Χαρίσματα. Μια σειρά αναλύσεων διακύμανσης έδειξε ότι οι νέοι μαθητές αντιμετωπίζουν τη σοφία περισσότερο ως ειδικές δεξιότητες και έμφυτα χαρίσματα σε αντιδιαστολή προς τους ενήλικες, οι οποίοι της αποδίδουν περισσότερα και πιο σύνθετα γνωστικά χαρακτηριστικά. Αντιστρόφως, η εξυπνάδα διαφαίνεται ως το κυρίαρχο γνωστικό πρότυπο των νεαρών ατόμων.

Λέξεις κλειδιά: Ανθρωπιστής, Δημιουργικός, Έξυπνος, Σοφός.

Διεύθυνση: Δέσποινα Μωραΐτου, Σαμακοβίου 14, 546 36 Θεσσαλονίκη. Τηλ.: 2310-201372, Fax: 2310-201372, E-mail: chara333@hol.gr